Vörösmarty Mihály: Stary Cygań (A vén cigány Lengyel nyelven)

Húzd rá cigány, megittad az árát,
Ne lógasd a lábadat hiába;
Mit ér a gond kenyéren és vizen,
Tölts hozzá bort a rideg kupába.
Mindig igy volt e világi élet,
Egyszer fázott, másszor lánggal égett;
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot,
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

Véred forrjon mint az örvény árja,
Rendüljön meg a velő agyadban,
Szemed égjen mint az üstökös láng,
Húrod zengjen vésznél szilajabban,
És keményen mint a jég verése,
Odalett az emberek vetése.
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot,
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

Tanulj dalt a zengő zivatartól,
Mint nyög, ordít, jajgat, sír és bömböl,
Fákat tép ki és hajókat tördel,
Életet fojt, vadat és embert öl;
Háború van most a nagy világban,
Isten sírja reszket a szent honban.
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot,
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

Kié volt ez elfojtott sohajtás,
Mi üvölt, sír e vad rohanatban,
Ki dörömböl az ég boltozatján,
Mi zokog mint malom a pokolban,
Hulló angyal, tört szív, őrült lélek,
Vert hadak vagy vakmerő remények?
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot,
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

Mintha ujra hallanók a pusztán
A lázadt ember vad keserveit,
Gyilkos testvér botja zuhanását,
S az első árvák sirbeszédeit,
A keselynek szárnya csattogását,
Prometheusz halhatatlan kínját.
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot:
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

A vak csillag, ez a nyomoru föld
Hadd forogjon keserű levében,
S annyi bűn, szenny s ábrándok dühétől
Tisztuljon meg a vihar hevében,
És hadd jöjjön el Noé bárkája,
Mely egy uj világot zár magába.
Húzd, ki tudja meddig húzhatod,
Mikor lesz a nyűtt vonóbul bot:
Sziv és pohár tele búval, borral,
Húzd rá cigány, ne gondolj a gonddal.

Húzd, de mégse, - hagyj békét a húrnak,
Lesz még egyszer ünnep a világon,
Majd ha elfárad a vész haragja,
S a viszály elvérzik a csatákon,
Akkor húzd meg ujra lelkesedve,
Isteneknek teljék benne kedve.
Akkor vedd fel ujra a vonót,
És derüljön zordon homlokod,
Szűd teljék meg az öröm borával,
Húzd, s ne gondolj a világ gondjával.

1854

Graj, Cyganie, przepiłeś zapłatę,
Wstrzymaj stopy do tańca się rwące;
Czym jest troska o wodzie i chlebie,
W zimny puchar lej wina jak słońce.
Na tym świecie takie bywa życie,
Raz się marznie, raz goreje skrycie.
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj,
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Niech krew twoja jak nurt żywy kipi,
Niech mózg w głowie jako popiół zblednie,
Niech się struna każda stanie burzą,
Oczy błysną jak komety we dnie.
Jak grad twardy była ludzkie ziarno,
Gdy się siało w ową ziemię czarną –
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj,
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Ucz się pieśni od dźwięcznej ulewy,
Jakże ona płacze i narzeka;
Zmiata statki i wyrywa drzewa,
I zabija zwierza i człowieka;
Dziś jest wojną w świecie nieobjętym,
Pękł grób Boga w tej krainie świętej.
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj,
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Czyjeż to stłumione westchnienie,
Co wciąż krzyczy, płacze, pędzi wściekle,
Kto dobija się do pował nieba,
Żeby niebo łkało jak młyn w piekle?
Dusza, serce, spadający anioł,
Nadzieja, wojska, co padły za nią?
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj,
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Jak gdybyśmy słyszeli w pustyni,
Biednego człowieka dzikie żale
I kij brata na braterskiej głowie,
Pacierz sierot przy nagrobnej skale,
Sępich skrzydeł lot cichszy niż dusza,
Nieśmiertelny ból Prometeusza.
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj,
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Niech się ziemia, ta oślepła gwiazda,
W gorzkiej mazi obraca na osi,
Niech się z grzechu na zawsze oczyści
I o łaskę w środku ognia prosi,
Niech przybywa Noe na ratunek
I świat nowy, i nowy gatunek.
Graj, Cyganie, nad skrzypcami drżyj;
Aż się smyczek postrzępi jak kij;
Puchar, serce całe w smutku, w winie,
Graj, Cyganie, a troska przeminie!

Graj, nie czekaj - raczej odłóż skrzypce.
Będzie jeszcze święto na tym świecie;
Kiedy gniew się uspokoi w burzy
I niezgoda wykrwawi się wreszcie,
Wtedy zagraj ogniściej od nowa,
Byś się bogom, Cyganie, spodobał.
Wtedy smyczek znów dó ręki weż
I niech czoło rozpogodzi pieśń.
Niech twe serce napełni się winem,
Graj, Cyganie, a troska przeminie.